ការដោះស្រាយវិវាទការងារ វិវាទបុគ្គល និងវិវាទការងាររួម

នៅក្នុងនោះយន្ដការដែលត្រូវប្រើប្រាស់មានដូចជា ការចរចា ការផ្សះផ្សា ការដោះស្រាយនៅក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាល ការធ្វើកូដកម្ម ឬឡុកអៅ និងការដោះស្រាយនៅស្ថាប័នតុលាការ ជាអាទិ៍ ។ ចំពោះយន្ដការសម្រាប់ការដោះស្រាយវិវាទបុគ្គល យោងតាមច្បាប់ស្ដីពីការងារ មាន ២ ដំណាក់កាលគឺ ៖ 

១​ ដំណាក់កាលផ្សះផ្សាដោយអធិការការងារ​ យោងស្មារតីមាត្រា ៣០០ នៃច្បាប់ស្ដីពីការងារ បញ្ញត្ដិថា៖ មុននឹងប្ដឹងទៅតុលាការ គ្រប់រឿងវិវាទបុគ្គល​ អាចឱ្យភាគីណាមួយផ្ដើមគំនិតនាំយកទៅប្ដឹងនៅអធិការការងារនៃ ខេត្ដ ក្រុង ខ្លួនឱ្យធ្វើការផ្សះផ្សាជាមុនសិន ពោលគឺភាគីវិវាទមិនអាចប្តឹងទៅតុលាការ មុនអធិការការងារនោះទេ។ ចំពោះនីតិវិធីប្តឹងនៅអធិការការងារត្រូវអនុវត្តតាមមាត្រា ៣០១ ក្រោយពីទទួលពាក្យបណ្ដឹង អធិការការងារត្រូវសាកសួរភាគីទាំងសងខាង (ភាគីកម្មករនិយោជិត និងភាគីនិយោជក) ឱ្យដឹងពីកម្មវត្ថុនៃវិវាទ រួចធ្វើផ្សះផ្សាភាគីដោយយកច្បាប់ បទបញ្ជា អនុសញ្ញារួម ឬកិច្ចសន្យាការងារម្នាក់ៗ ជាមូលដ្ឋាន ។ 

ដើម្បីផ្សះផ្សាអធិការការងារ នឹងកំណត់ពេលប្រជុំក្នុងរយៈ៣សប្ដាហ៍ យ៉ាងយូរបន្ទាប់ពីបានទទួលពាក្យប្ដឹង។ ភាគីទាំងឡាយអាចឱ្យគេជួយអម​ ឬតំណាងខ្លួនបាន ហើយលទ្ធផលនៃការផ្សះផ្សាត្រូវមានកត់នៅក្នុងកំណត់ហេតុ ធ្វើដោយអធិការការងារបញ្ជាក់ពីការយល់ព្រម ឬមិនយល់ព្រមផ្សះផ្សារបស់ភាគីនោះ។ កំណត់​ហេតុ​នេះ ត្រូវមានចុះហត្ថលេខាអធិការការងារ និងភាគីទាំងអស់ និងត្រូវចម្លងជូនភាគី ។ 

ការព្រមព្រៀងដែលបានធ្វើឡើងនៅចំពោះមុខអធិការការងារ គឺជាការព្រមព្រៀងយកជាការបានចំពោះមុខច្បាប់។ នៅក្នុងករណីដែលការផ្សះផ្សាដោយអធិការការងារគ្មានការសះជានឹងគ្នាទេ​ សាម៉ីភាគី (កម្មករ និយោជិត ឬ និយោជក) អាចប្ដឹងទៅសាលាក្ដីមានសមត្ថកិច្ចក្នុង រយៈពេល ២ ខែ គិតចាប់ពីការផ្សះផ្សាត្រូវបានបញ្ចប់ ពុំនោះទេសិទ្ធិប្ដឹងនេះនឹងត្រូវផុតរលត់ ។ 

២ ការដោះស្រាយដោយស្ថាប័នតុលាការ៖ ដោយហេតុថា យោងតាមស្មារតីមាត្រា ៣០០ នៃច្បាប់ស្ដីពីការងារ បានកំណត់ថាតុលាការមានសមត្ថកិច្ចក្នុងការដោះស្រាយវិវាទបុគ្គល ក្រោយពីភាគីមិនសះជានៅនាយកដ្ឋានអធិការការងារ សាលាក្ដីដែលមានសមត្ថកិច្ច គឺសាលាដំបូងរាជធានី ខេត្ដនៃទីកន្លែងដែលមានវិវាទការងារនោះ ហើយរបៀបដាក់ពាក្យបណ្ដឹង និងនីតិវិធីនៃការដោះស្រាយវិវាទ គឺត្រូវអនុវត្ដអនុលោមតាមក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណី ពោលគឺភាគីត្រូវដាក់ពាក្យ បណ្តឹងនៅលេខាធិការដ្ឋាន នៃសាលាដំបូងរាជធានី ខេត្ដនៃទីកន្លែងដែលមានវិវាទ ។​ចំពោះយន្ដការសម្រាប់ការដោះស្រាយវិវាទរួម យោងតាមច្បាប់ស្ដីពីការងារ មាន ៣ ដំណាក់កាលគឺ ៖ 

    ១. ដំណាក់កាលផ្សះផ្សាដោយអធិការការងារ៖ យោងតាមច្បាប់ស្ដីពីការងារមាត្រា ៣០៣ ដល់មាត្រា ៣០៨ ដើម្បីធ្វើ   ការផ្សះផ្សា ភាគីត្រូវជូនដំណឹងអំពីវិវាទការងាររួមទៅអធិការការងារ ប៉ុន្ដែចំពោះវិវាទការងាររួមដែលភាគីពុំបានឱ្យដំណឹងមកខ្លួននោះទេ​ អធិការការងារអាចចាត់ការផ្សះផ្សាតាមនីតិវិធីដែលមានបញ្ញត្ដិទុក ក្រោយពីបានដំណឹងអំពីវិវាទនោះភ្លាម។ រដ្ឋមន្ដ្រីក្រសួងការងារនឹងចាត់តាំងអ្នកផ្សះផ្សាម្នាក់ ក្នុងរយៈពេល ៤៨ម៉ោង គិតចាប់ពីពេលបានទទួលពាក្យប្ដឹង ឬបានដឹងដោយខ្លួនឯងពីវិវាទការងាររួមនោះ រួចចេញសេចក្ដីបង្គាប់ទៅអធិការការងារដើម្បីចាប់ផ្ដើមនីតិវិធីផ្សះផ្សា។ ការផ្សះផ្សាត្រូវធ្វើឡើងក្នុងរយៈពេល ១៥ថ្ងៃ គិតចាប់ពីថ្ងៃទទួលបានសេចក្ដីបង្គាប់ ពីរដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងការងារ ហើយអាចធ្វើឡើងវិញបានតាមសំណូមពររួមរបស់ភាគីវិវាទ។ 

ប្រសិនបើការផ្សះផ្សាភាគីព្រមសះជា អធិការការងារនឹងធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងសះជាមួយ ដោយមានចុះហត្ថលេខារបស់ភាគី និងចុះទិដ្ឋាការដោយអ្នកផ្សះផ្សា ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងនេះមានតម្លៃគតិយុត្ដស្មើនឹងអនុសញ្ញារួម។ ក៏ប៉ុន្ដែបើការផ្សះផ្សា ភាគីមិនសះជាទេ អ្នកផ្សះផ្សាត្រូវកត់ត្រាអំពីចំណុចនោះ និងសរសេរបាយការណ៍ រួចរបាយការណ៍នោះរួមទាំងលិខិតទាំងអស់ត្រូវដាក់ជូនរដ្ឋមន្រ្ដីការងារ យ៉ាងយូរបំផុតរយៈពេល ៤៨ ម៉ោង ក្រោយពេលបញ្ចប់ការផ្សះផ្សា ។ 

២. ដំណាក់កាលសម្រេចដោយក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាល៖​ យោងតាមស្មារតីមាត្រា ៣០៩ ដល់មាត្រា ៣១៧ នៃច្បាប់ស្ដីពីការងារ ក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាលមានសមត្ថកិច្ចផ្ដាច់មុខក្នុងការដោះស្រាយវិវាទការងាររួមទាំងអស់ក្រោយពេលដែលនៅក្នុងដំណាក់កាលនៃផ្សះផ្សាភាគីពុំព្រមសះជា លើកលែងតែមានករណីដែលមានចែងនៅក្នុងអនុសញ្ញារួម ឬនីតិវិធីផ្សេងទៀតដែលភាគីបានព្រមព្រៀងគ្នា។ 

ដោយនៅពេលដែលការផ្សះផ្សានៅអធិការការងារមិនបានជោគជ័យ រដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងការងារ នឹងប្ដឹងទៅក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាលក្នុងរយៈពេល ៣ថ្ងៃ គិតចាប់ពីថ្ងៃដែលខ្លួនបានទទួលលិខិត និងរបាយការណ៍ពីអ្នកផ្សះផ្សា ហើយក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាល នឹងបើកការប្រជុំដាច់ខាតក្នុងរយៈពេល ៣ថ្ងៃ គិតចាប់ពីថ្ងៃទទួលបណ្ដឹងនេះ។ 

ចំពោះសមាសភាពក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាល និងត្រូវកំណត់ដោយប្រកាសរបស់ក្រសួងការងារ។​ ក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាល មានភារកិច្ចពិនិត្យតែបញ្ហាដែលមាននៅក្នុងកំណត់ហេតុមិនព្រមសះជា ឬបញ្ហាដែលកើតក្រោយការធ្វើកំណត់ហេតុ ដែលជាផលវិបាកផ្ទាល់នៃវិវាទនោះប៉ុណ្ណោះ ហើយការរួមប្រជុំរបស់ក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាលត្រូវតែធ្វើឡើងដោយបិទទ្វារ និងត្រូវសម្រេចសេចក្ដីដោយចេញសេចក្ដីសន្និដ្ឋានដំណោះស្រាយ ឬហៅថាសេចក្ដីបង្គាប់។ 

ក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាលត្រូវជូនដំណឹងពីសេចក្ដីសម្រេចរបស់ខ្លួនទៅរដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងការងារក្នុងរយៈពេល​ ១៥ថ្ងៃ រាប់ពីថ្ងៃទទួលសំណុំរឿង ហើយត្រូវឱ្យដំណឹងភ្លាមដល់ភាគី។ មុននឹង​ក្រុមប្រឹក្សា​អាជ្ញាកណ្ដាល​ចេញ​សេចក្ដី​បង្គាប់ ភាគី​ទាំងពីរ​ត្រូវ​ជ្រើសរើស​ប្រភេទ​នៃ​សេចក្ដី​បង្គាប់ ជា​សេចក្ដីបង្គាប់​ជាប់​កាតព្វកិច្ច ឬ​ជា​សេចក្ដី​បង្គាប់​មិន​ជាប់​កាតព្វកិច្ច។ ប្រសិនបើ​ភាគី​ទាំងពីរ​ជ្រើសរើស​សេចក្ដី​បង្គាប់​ជាប់​កាតព្វកិច្ច ភាគី​ទាំងពីរ​គ្មាន​សិទ្ធិ​ប្ដឹង​ជំទាស់​នឹង​សេចក្ដី​បង្គាប់​នេះឡើយហើយ​ សេចក្ដី​បង្គាប់​នេះ​នឹង​ចង​កាតព្វកិច្ច ហើយ​អនុវត្ដ​លើ​ភាគីទាំងពីរ​ភ្លាម។ 

ប្រសិនបើ​ភាគី​ណាមួយ ឬ​ភាគី​ទាំងពីរ​មិន​ឯកភាព​លើ​សេចក្ដី​បង្គាប់​ជាប់​កាតព្វកិច្ច​ទេ ពេលនោះ​សេចក្ដី​បង្គាប់អាជ្ញាកណ្ដាល​នឹង​ក្លាយជា​សេចក្ដី​បង្គាប់​មិនជា​ប់​កាតព្វកិច្ច ហើយភាគីអាចប្ដឹងជំទាស់បានក្នុង​រយៈពេល៨ថ្ងៃ នៃថ្ងៃប្រតិទិន​បន្ទាប់ពី​ទទួលបាន​ច្បាប់​ចំលង​ត្រឹមត្រូវ​នៃសេចក្ដី​បង្គាប់។ ប៉ុន្តែ​ប្រសិនបើ​មិនមាន​ភាគី​ណាមួយ​ដាក់ពាក្យ​ប្ដឹង​ជំទាស់​ទៅនឹងសេចក្ដី​បង្គាប់​នោះទេ សេចក្ដី​បង្គាប់​នឹង​អាច​អនុវត្ដ​បាន ហើយ​ភាគី​ទាំងពីរ​ជាប់​កាតព្វកិច្ច​អនុវត្ដ​សេចក្ដី​បង្គាប់​នេះ។ ដើម្បីដាក់ពាក្យ​ប្ដឹង​ជំទាស់​នឹងសេចក្ដី​បង្គាប់ ភាគី​វិវាទ​ត្រូវ​ជូនដំណឹង​ដល់​លេខាធិការដ្ឋាន​ក្រុមប្រឹក្សា​អាជ្ញាកណ្ដាល​ ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ ឬ​បំពេញបែបបទនៅ​ការិយាល័យ​របស់​លេខាធិការដ្ឋាន​នេះ។ 

នៅពេលណា​ដែល​ការជំទាស់​ត្រូវបាន​ធ្វើឡើង​ហើយ សេចក្ដី​បង្គាប់​នឹង​ក្លាយជាមោ​ឃៈហើយ​ភាគី​ទាំងពីរ​មាន​សិទ្ធិ​ធ្វើ​កូដកម្ម ឬ​ផ្អាក​សកម្មភាព​ការងារ (ឡុ​ក​អៅ)។ ក្នុងករណីនេះ ភាគី​វិវាទ​ទាក់ទងនឹង​សិទ្ធិ​អាច​ជ្រើសរើស​វិធី​ដោះស្រាយ​វិវាទ​របស់​ពួកគេ​តាមរយៈ​តុលាការ។ ៣. ការដោះស្រាយដោយស្ថាប័នតុលាការ៖ ដោយហេតុថាតុលាការ គឺជាស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ចដោះស្រាយលើវិវាទទាំងអស់ ហេតុដូចនេះ ចំពោះវិវាទការងាររួម ក្រោយពីមានការចេញសេចក្ដីបង្គាប់ពីក្រុមប្រឹក្សាអាជ្ញាកណ្ដាល ភាគីអាចធ្វើការប្ដឹងជំទាស់នឹងសេចក្ដីបង្គាប់នោះមកស្ថាប័នតុលាការតាមបែបបទ និងកំឡុងពេលដែលកំណត់ដោយច្បាប់។ មានន័យថា ភាគីអាចប្ដឹងមកសាលាដំបូងរាជធានី ខេត្ដ ដែលមានសមត្ថកិច្ច ហើយវិវាទនេះ តុលាការនឹងដោះស្រាយដោយប្រើប្រាស់យន្ដការតាមក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណី។